&nbsp; &nbsp;ไม่นานมานี้ทาง Netflix ได้ปล่อยซีรีส์สะท้อนปัญหาสังคมอย่าง &ldquo;สาธุ&rdquo; ออกมา เป็นผลงานออริจินัลซีรีส์เน็ตฟลิกซ์จากประเทศไทยเรื่องที่สองของปี (Original Netflix Series) หลังจาก Ready, Set, &nbsp;Love เกมชนคนโสดได้ฉายจบไป สำหรับเรื่อง สาธุ นี้นับว่าเป็นที่ตั้งตารอคอยของนักดูหนังอยู่พอควร ด้วยเนื้อหาของเรื่องที่นำเสนอนั้นถือเป็นเรื่อง &ldquo;เปราะบาง&rdquo; สำหรับสังคมชาวพุทธเสียเหลือเกิน ทั้งการวิจารณ์พระภิกษุอย่างตรงไปตรงมา การขยี้ปมองค์กรและกระทรวง ทบวง กรมต่าง ๆ ที่เกี่ยวกับศาสนา และเบื้องลึก เบื้องหลังของ &ldquo;เงินวัด&rdquo; ที่ไม่มีการตรวจสอบอย่างเป็นระบบ จึงไม่แปลกเลยว่าทำไม สาธุ ยังติดเทรนด์อยู่บนแอปติดต่อกันนับตั้งแต่มีการแพร่ออกมา
&nbsp;
* การวิจารณ์นี้จะพยายามเลี่ยงการเปิดเผยเนื้อหาให้ได้มากที่สุด โดยจะอาศัยการสรุปเรื่องแบบเอาความเป็นหลัก เพื่อพอให้เห็นการอธิบายจุดต่าง ๆ ได้
&nbsp;
&nbsp; &nbsp;สาธุ เริ่มเรื่องจากการที่คนสามคน &ldquo;วิน&rdquo; (ธีรดนย์ ศุภพันธุ์ภิญโญ) &ldquo;เกม&rdquo; (พชร จิราธิวัฒน์) และ &ldquo;เดียร์&rdquo;(อชิรญา นิติพน) เผชิญกับหนี้สินก้อนโตจากการทำธุรกิจร่วมกัน โดยที่เจ้าหนี้เร่งรัดจะเอาดอกเบี้ยและเงินต้น เนื่องจากการมีเงื่อนไขที่พันผูกทางธุรกิจด้วยกันอยู่ กระทั่งทั้งสามได้หันมาทำธุรกิจโดยอาศัย &ldquo;วัด&rdquo; เป็นแหล่งทำเงิน และได้รับความช่วยเหลือจาก &ldquo;น้าแต๋ง&rdquo; (ติ๊ก กลิ่นสี) มัคนายกประจำวัดภุมราม ที่จะรีแบรนด์และรีโนเวทวัดแห่งนี้โดยอาศัยโมเดลทางธุรกิจ แม้ในช่วงแรกจะไม่ประสบความสำเร็จนัก แต่ไม่นานหลังแก๊งนักธุรกิจได้ทำการตลาด ยอดขายของเครื่องรางของขลังนั้นก็พุ่งกระฉูดจนมีเงินหมุนเวียนเป็นสิบ ๆ ล้าน อย่างไรก็ดีแต่ละตัวละครก็ยังต้องดิ้นรนเพื่อบางสิ่งบางอย่างอยู่ ทั้งเรื่องความรัก ยาเสพติด คอรัปชัน หรือแม้กระทั่งปมที่ฝังใจตั้งแต่เด็ก ๆ จึงไม่ผิดนัก หากจะกล่าวว่าเส้นเรื่องของ สาธุ ไม่เพียงมุ่งเสนอให้เห็นด้านมืด เบื้องหลังที่ไม่โปร่งใสของวัดเท่านั้น แต่ชีวิตของปุถุชนและความโกลาหลมากมายของตัวละครก็ถูกนำเสนอโดยอาศัยฉากของวัดทั้งสิ้น
&nbsp;
&nbsp; &nbsp; ความดีงามของซีรีส์เรื่องนี้ คือ การสอดแทรกปัญหาของคน &ldquo;ทั่วไป&rdquo; อย่างเข้าใจถ่องแท้ เพราะต้นสายปลายเหตุอันวุ่นวายของตัวละครทั้งสามนี้มาจาก &ldquo;การเป็นหนี้&rdquo; ซึ่งเราก็คงสามารถพูดได้เต็มปากเลยว่า ปัญหาหนี้สินในสังคมคงไม่มีใครเข้าใจลึกซึ้งได้ดีไปมากกว่าชนชั้นรากหญ้าและชนชั้นกลางแล้ว แม้ภายในเรื่อง การเป็นหนี้จะเกิดขึ้นกับตัวละครที่มีฐานะหรือความรู้ ความสามารถที่พอจัดการได้ แต่นั่นก็ไม่ได้ลดทอนความหนักหนาสาหัสของคนที่เป็นหนี้จริง ๆ อยู่เลย ในทางกลับกันมันพาขบคิดได้ว่า ขนาดตัวละครที่เป็นทั้งอัจฉริยะ หรือมีความสามารถที่จะหลบหนีหนี้ได้ หรือแม้กระทั่งทางบ้านมีกิจการใหญ่โต กระนั้นชีวิตก็ยังเหมือนกับมีบ่วงอันใหญ่มารั้ง มาฉุดไม่ให้เอาตัวรอดได้เลย แล้วนับประสาอะไรกับคนทั่ว ๆ ไป อย่างชาวบ้านร้านตลาด พวกเขาจะหลุดจากวิบากนี้ได้โดยง่ายอย่างไร&nbsp;สาธุ&nbsp;จึงโดดเด่นด้วยการเสนอมุมมองใหม่ ๆ ผ่านตัวละครที่ต่างกันไป แต่มีจุดร่วมเดียวกัน
&nbsp;
&nbsp; &nbsp;ในแง่ขององค์ประกอบความเป็นซีรีส์ เรื่องหนึ่งที่ต้องชื่นชนทีมผู้จัดและผู้สร้าง ตลอดจนทีมงานทุกท่าน คือ การสร้างตัวละครและปมปัญหาที่ลึกซึ้ง ภารกิจหรือเป้าหมายของตัวละครแม้จะดูยิ่งใหญ่ แต่เมื่อกลับมาพิจารณตัวละครดีแล้ว ๆ กลับพบว่านี่แหละ คือ มนุษย์ที่พยายามจะบรรลุเป้าหมายของตัวเอง แต่ในขณะเดียวกัน อดีต (หรืออาจเรียกมันว่า &ldquo;ตราบาป&rdquo;) มันก็ได้ทำงานอย่างเต็มกำลัง ที่จะมาเป็นอุปสรรคขัดขวางเป้าหมายของตัวละคร ทั้งความทรงจำเกี่ยวกับคนรัก ปัญหาภายในครอบครัว อุปสรรคเหล่านั้นได้ก่อตัวขึ้นมาเป็น &ldquo;ปม&rdquo; ของตัวละคร ทำให้เราในฐานะคนดู ได้เห็นการพยายามต่อสู้ไม่เพียงแต่ปัญหาภายนอกอย่างเรื่องหนี้สินเท่านั้น แต่ยังมีปัญหาภายในตัวละครที่เราต่างร่วมลุ้นและเอาใจช่วย
&nbsp;
&nbsp; &nbsp;เรื่องของบทประพันธ์ก็นับเป็นอีกหนึ่งประการที่น่าพูดถึง อย่างที่เกริ่นไปว่าซีรีส์นี้มีความป็นมนุษย์สูงมาก จึงไม่แปลกที่บางครั้งจะได้เห็นตัวละครทำอะไรลงไปแบบไม่ทันได้คิดหน้าคิดหลัง จนสุดท้ายการกระทำดังกล่าวได้ก่อให้เกิดเหตุบางอย่างต่อมาขึ้น &nbsp;ทั้งนี้สิ่งที่ตัวละครได้ทำลงไปนั้น ก็เพื่อตอบสนองความคิดที่จะชนะเรื่องราวบางอย่าง อย่างไรก็ดี สาธุ ได้นำเสนอกลวิธีดังกล่าวอย่างมีชั้นเชิง คือ เราไม่ได้เห็นตัวละครสิ้นหวังแต่เพียงอย่างเดียว ทุก ๆ ด่านที่วิน เกม และเดียร์เผชิญนั้นช่วงแรกมักเสนอให้เห็นความหวังที่จะสำเร็จ แต่ไม่นานก็ต้องหาทางออกเพื่อแก้ปัญหาดังกล่าว วิธีเช่นนี้นับเป็นวิธีที่ฉกาจพอสมควร เพราะเมื่อใดที่เกิดเหตุชะงักเช่นนี้ คนดูก็จะได้เห็นปัญหาใหม่ ๆ ที่ สาธุ จะนำมาเสนอ เช่น ฉากที่เกมเครียดและหงุดหงิดเกี่ยวกับการจ่ายหนี้ไม่ครบถ้วน เพราะเงินจากวัดนั้นไม่เพียงพออีกต่อไป ทำให้วินต้องคิดแผนใหม่ เป็นผลให้มีการผลิต &ldquo;พระ&rdquo; ออกมาเพื่อมีการค้าขาย การนำเสนอเรื่องการผลิตและขายพระเช่นนี้เองเป็นการเกริ่นของ สาธุ ที่จะนำไปสู่การวิพากษ์และเสียดสีประเด็นพุทธพาณิชย์ในประเทศไทย ดังนั้นทุกการกระทำของตัวละครล้วนมีเหตุผลและผลลัพธ์ที่ตามมาเสมอ
&nbsp;
&nbsp; &nbsp;ดังนั้นสำหรับเรื่อง สาธุ ประเด็นการวิพากษ์วิจารณ์เรื่องศาสนาอาจจะไม่ใช่ประเด็นสำคัญเพียงประเด็นเดียวของเรื่อง บทวิจารณ์นี้พยายามเสนอให้เห็นว่าแท้จริงแล้วนั้น ภายในเรื่องยังมีปัญหาเชิงสังคม ทั้งระดับมหัพภาคและจุลภาคอยู่ หรืออีกนัยหนึ่งคือ ปัญหาระดับชาติหรือแม้แต่ปัญหาในครอบครัวก็ถูกสอดแทรกอย่างมีนัยยะสำคัญ อันแสดงให้เห็นว่า การที่ตัวละครเผชิญกับการเป็นหนี้และมีจุดจบเช่นในเรื่องนั้นส่วนหนึ่งมาจากการเลือกชะตากรรมของตัวเอง แต่อีกส่วนหนึ่งคือการที่ตัวละครก็พยายามหลีกหนีและถูกประกอบสร้างขึ้นมาจากแวดล้อมต่าง ๆ ซึ่งเราทุกคนก็ (อาจ) มีส่วนเสียด้วยซ้ำ&hellip;

สาธุ (2567) : หรือศาสนาจะไม่ใช่ปัญหาเดียวในเรื่อง

มังงะกองเต็มห้องนอน

Juvenile Justice (2022) เบื้องหลังของคดีเยาวชน และผลกระทบที่สังคมต้องแบกรับ

คนธรรมดาที่กำลังค้นหาความพิเศษในตัวเอง

ก่อร่างสร้างโปรเจกต์: SAR Senior Project

Know more SAR มารู้จักสำนักวิชาทรัพยากรการเกษตรให้มากขึ้น

&ldquo;วันนี้เลิกเรียนแล้วไปไหนต่ออะ ? กินข้าวที่โรงอาหารกันไหม ?&rdquo;
&ldquo;ไม่ล่ะ วันนี้จองเวลาคอร์สเทปเอาไว้แล้ว ไปก่อนนะ สายแล้ว เดี๋ยวไม่ทัน&rdquo;
บทสนทนานี้เหมือนจะเป็นบทสนทนายอดนิยมในหมู่นักเรียนหลังเลิกเรียน ที่นักเรียนบางกลุ่มต้องเก็บกระเป๋าอย่างเร่งรีบเพื่อให้ไปเรียนพิเศษที่สถาบันกวดวิชาได้ทันเวลาที่จองไว้ กลายเป็นกิจวัตรประจำวันช่วงใกล้สอบเข้ามหาวิทยาลัยในช่วงเวลาหนึ่ง จนลามกลายเป็นกระแสนิยมในหมู่นักเรียนมัธยมที่จะต้องตั้งหน้าตั้งตาติวเพื่อสอบให้ได้โรงเรียนหรือมหาวิทยาลัยในฝันตามค่านิยมของสังคมที่ได้กำหนดไว้ กระแสนิยมนี้เป็นตัวบ่งชี้อย่างชัดแจ้งเป็นระยะเวลายาวนานหลายทศวรรษว่าระบบการศึกษาไทยกำลังมีปัญหาในทุกมิติ และเป็นอาหารชั้นดีที่ทำให้สถาบันกวดวิชาต่าง ๆ เจริญเติบโตได้อย่างไม่มีสิ้นสุด และทำให้ระบบการศึกษาไทยกลายเป็นอุตสาหกรรมทางการศึกษาของนายทุนไม่กี่กลุ่มที่จ้าง &ldquo;ครูพี่&rdquo; ซึ่งถือว่าเป็นแรงงานในอุตสาหกรรมนี้เพียงหยิบมือเดียว แต่กลับทำเงินจากความล้มเหลวทางการศึกษานี้ได้ถึงหลายร้อยหลายพันล้านบาทต่อปี
&ldquo;ครูในโรงเรียนส่วนใหญ่ทั่วประเทศสอนสู้ครูกวดวิชาเพียงคนเดียวไม่ได้&rdquo; คำพูดนี้ &ldquo;อาจจะ&rdquo; จริงในบริบทของระบบการศึกษาไทย ทั้งในเชิงปริมาณและในเชิงคุณภาพ เนื่องจากข้อมูลรายได้ภาพรวมธุรกิจสถาบันกวดวิชาในช่วง พ.ศ. 2556&ndash;2560 จากรายงานของกรมพัฒนาธุรกิจการค้า กระทรวงพาณิชย์ พบว่า รายได้ของปี 2560 คิดเป็นเกือบ 7 เท่าของปี 2555 จะเห็นได้ว่าการที่เพียง 5 ปี รายได้ของสถาบันกวดวิชาสูงขึ้นถึง 7 เท่า ไม่ใช่เรื่องปกติธรรมดา หากเป็นธุรกิจทั่วไปก็คงจะเป็นธุรกิจที่กำลังรุ่งเรือง แต่หากเป็นธุรกิจที่อาศัย &ldquo;ความล้มเหลวทางการศึกษา&rdquo; ที่ระบบการศึกษาและโรงเรียนธรรมดาสามัญทั่วไปให้ไม่ได้แล้วนั้น ธุรกิจนี้ก็คงจะแสดงให้เห็นถึงระบบการศึกษาอันล้มเหลว แม้ว่าธุรกิจนี้จะประสบความสำเร็จมากก็ตาม
ตัวรายได้ของธุรกิจกวดวิชาเพียงไม่กี่พันล้านบาท อาจเทียบได้เป็นงบประมาณไม่ถึง 1 เปอร์เซ็นต์ของงบประมาณด้านการศึกษาของกระทรวงศึกษาธิการ (332,398.6 ล้านบาท ในปีงบประมาณ 2565) แต่ตัวเลขนี้น่าสนใจเป็นอย่างมาก ซึ่งอาจตั้งคำถามได้ง่าย ๆ ด้วยคำถามพื้นฐานว่า &ldquo;กระทรวงเอางบไปทำอะไรหมด&rdquo; ทำไมกระทรวงศึกษาธิการที่รับผิดชอบการศึกษาระดับประเทศทำให้การเรียนการสอนมีประสิทธิภาพ (อย่างน้อยก็ในเชิงเนื้อหา) เท่ากับกวดวิชาที่ประกอบไปด้วยกลุ่มคนเพียงหยิบมือเดียวไม่ได้ ในขณะเดียวกัน สิ่งที่กระทรวงศึกษาธิการกำลังทำอยู่เห็นเพียงจะจัดการสิ่งอื่นยกเว้นหน้าที่ของตัวเอง เช่น การจัดการผมนักเรียน การมานั่งดูความยาวของถุงเท้าและผมเผ้าของนักเรียน และเพิกเฉยต่อการที่สถาบันกวดวิชาตักตวงผลประโยชน์จากความล้มเหลวของระบบการศึกษาและความล้มเหลวจากการบริหารระบบการศึกษาของกระทรวงปีละพัน ๆ ล้าน ปัญหาเหล่านั้นจึงเป็นปราการด่านสำคัญที่ไม่ว่าจะรัฐบาลใด รัฐมนตรีคนไหน ก็เหมือนจะแก้ไขปัญหานี้ไม่ได้เลย และคำถามสุดท้ายที่เป็นเสมือนโจทย์ใหญ่สำหรับระบบการศึกษาไทยนั่นก็คือ &ldquo;เราจะแก้ปัญหาระบบการศึกษาไทยได้อย่างไร หากกระทรวงศึกษาธิการและสถาบันกวดวิชากลายเป็นปัญหาของระบบการศึกษาไทยเสียเอง&rdquo;&nbsp;
&ldquo;วันนี้คงไปเรียนคอร์สสดที่สยามอีกแล้วสิเพื่อน ?&rdquo;
เมื่อตั้งต้นด้วยคำถามนี้แล้วก็คงจะได้คำตอบที่แตกต่างกันจากเพื่อน
คำตอบที่ดีหน่อยก็คงจะเป็น &ldquo;คอร์สสดไม่จำเป็นสำหรับฉันแล้ว เพราะโรงเรียนได้ให้ในสิ่งที่ฉันต้องการแล้วล่ะ&rdquo;
แต่ถ้าเป็นคำตอบอันน่าพิศวงหน่อยก็คงจะเป็น &ldquo;ไม่ล่ะเพื่อน เราไม่ได้มีเงินมากพอที่จะจ่ายค่าเทอมให้กวดวิชาอีกที่หรอก&rdquo;
หรืออาจจะเป็น &ldquo;ก็คงต้องเรียนไปงั้นแหละ แต่ฉันก็ยังไม่รู้เลยว่าฉันจะเรียนอะไร จะสอบอะไรอยู่ดี ฉันยังไม่รู้เลยด้วยซ้ำว่าความฝันของฉันคืออะไร&rdquo;
&nbsp;
ก่อนจะจบตอนที่ 1 ของซีรีส์นี้ ผมอยากฝากคำถามให้ท่านผู้อ่านขบคิดว่า &ldquo;กวดวิชามันจะไปสร้างปัญหาอะไรให้กับการศึกษาไทยขนาดนั้นเล่า&rdquo; โปรดเก็บคำตอบของท่านเอาไว้ในใจ แล้วตอนต่อไป &ldquo;ผมจะเล่าให้ฟัง&rdquo;
&nbsp;
&nbsp;
แหล่งอ้างอิง
ไทยรัฐออนไลน์. (2562). เศรษฐกิจแย่ เด็กเกิดน้อยลง! เปิดรายได้สถาบันกวดวิชา เรียนพิเศษยังจำเป็นอยู่ไหม?. สืบค้นจาก https://www.thairath.co.th/scoop/1430236
iTax. (2564). จัดอันดับ งบประมาณรายจ่าย 2565 จำแนกตามกระทรวง.&nbsp;สืบค้นจาก https://www.itax.in.th/media/จัดอันดับ-งบ-2565/

ซังกุงสูงสุดแห่งสวนไม้ดอกฤดูหนาว ; forget me not

สาธุ (2567) : หรือศาสนาจะไม่ใช่ปัญหาเดียวในเรื่อง

Juvenile Justice (2022) เบื้องหลังของคดีเยาวชน และผลกระทบที่สังคมต้องแบกรับ

ก่อร่างสร้างโปรเจกต์: SAR Senior Project

Know more SAR มารู้จักสำนักวิชาทรัพยากรการเกษตรให้มากขึ้น

การศึกษาอันล้มเหลว ตอนที่ 1: การศึกษาอันล้มเหลวกับกวดวิชาอันรุ่งเรือง

ชั้น 2 อาคารจุลจักรพงษ์ 254 ถนนพญาไท แขวงวังใหม่ เขตปทุมวัน กรุงเทพมหานคร 10330

พัฒนาโดย ฝ่ายพัฒนาระบบสารสนเทศ องค์การบริหารสโมสรนิสิตจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย